Nowelizacja ustawy o działalności leczniczej [1], obowiązująca od 6 września 2023 r. [2], poszerzyła możliwość stosowania monitoringu wizyjnego w pomieszczeniach niektórych podmiotów wykonujących działalność leczniczą, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. W odpowiedzi na zmianę przepisów, jak i ich praktyczne stosowanie, do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi pacjentów, których zdaniem nowe przepisy nadmiernie ingerują w prawo do prywatności oraz ochronę danych osobowych. Z tych względów, Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Zdrowia, nakreślając wątpliwości prawne co do ww. przepisów [3].
Aktualny stan prawny.
O monitoringu wizyjnym w działalności leczniczej pisaliśmy już wcześniej <LINK>. Wówczas, zgodnie z przepisami obowiązującymi przed nowelizacją, która weszła w życie 6 września 2023 r., kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą mógł określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji:
pomieszczeń ogólnodostępnych, jeżeli przemawiały za tym względy bezpieczeństwa personelu oraz pacjentów
pomieszczeń, w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz pobytu pacjentów, jeżeli wynikało to z przepisów odrębnych.
W aktualnym (nowym) stanie prawnym, do wyżej wskazanych przypadków, został dodany przepis, z którego wynika, iż kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może podjąć decyzję o zastosowaniu monitoringu, poprzez uregulowanie tej kwestii także w regulaminie organizacyjnym, w pomieszczeniach, w których są udzielane świadczenia zdrowotne, jeżeli jest to konieczne w procesie leczenia pacjentów lub do zapewnienia im bezpieczeństwa – w przypadku szpitali, zakładów opiekuńczo-leczniczych, zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładów rehabilitacji leczniczej i hospicjów.
Porównując wcześniejszy stan prawny z aktualnym, podkreślenia zatem wymaga, iż w zakresie wskazanym powyżej, w pomieszczeniach wskazanych podmiotów, w których są wykonywane świadczenia zdrowotne, monitoring może być stosowany bez konieczności posiadania ku temu podstawy prawnej w odrębnych przepisach.
Wybrane wnioski z wystąpienia RPO.
Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu podkreślił m.in. to, iż zgodnie z wcześniejszymi przepisami, monitorowanie pomieszczeń, w których były wykonywane świadczenia zdrowotne, miało swoje oparcie w odrębnych przepisach prawnych. Ponadto, jak podkreślił Rzecznik Praw Obywatelskich, monitorowanie tych pomieszczeń było rozumiane jako możliwość bieżącego podglądu bez nagrywania, co potwierdza także wcześniejsze brzmienie ustawy o działalności leczniczej, która dawała podstawy do nagrywania obrazu z monitoringu wizyjnego wyłącznie w przypadku pomieszczeń ogólnodostępnych. RPO skupił się także na kwestii tego, iż w odczuciu pacjentów, nowa regulacja daje kierownikom placówek medycznych zbyt dużą swobodę decyzyjną i nie pozostawia pacjentom możliwości niewyrażenia zgody na monitorowanie udzielania świadczenia. Przyjęta regulacja może tym samym stać w sprzeczności z przepisami gwarantującymi pacjentom prawo do intymności, godności oraz prywatności. Pacjenci podnoszą także i mają zastrzeżenia, iż w praktyce, dostęp do nagrań obrazu z monitoringu, mają osoby także spoza personelu medycznego, na przykład pracownicy ochrony lub z działów technicznych.
Bardzo ciekawym i wartym uwagi jest także zawarty w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich wniosek, oparty na rozstrzygnięciu Trybunału Konstytucyjnego [4], z którego wynika, iż do stwierdzenia, że zachodzi podstawa do przetwarzania danych wrażliwych (a takimi danymi są dane obejmujące m.in. monitorowanie pacjenta i realizacji świadczenia na jego rzecz), konieczne są trzy warunki: 1) ustawa wprost upoważnia określony podmiot do przetwarzania danych wrażliwych, 2) upoważnienie ma charakter szczegółowy, 3) upoważnienie stwarza pełne gwarancje ochrony danych. Ponadto, z rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego wynika, iż unormowanie ustawowe musi cechować zupełność, w tym ustawa powinna określać w sposób szczególnie precyzyjny warunki przetwarzania danych dotyczących strefy intymności jednostki.
Przedkładając wyżej poruszone kwestie na nową regulację w zakresie monitorowania pomieszczeń, w których realizowane są świadczenia zdrowotne, faktycznie uzasadniony jest wniosek, iż jest ona niewystarczająca i stoi w sprzeczności z prawami pacjentów. Co prawda, w przepisie jest zawarty warunek, iż monitoring w tych pomieszczeniach jest możliwy, jeżeli jest to „konieczne w procesie leczenia pacjentów lub do zapewnienia im bezpieczeństwa”, a rejestracja obrazu ma odbywać się „uwzględniając konieczność poszanowania intymności i godności pacjenta, w tym przekazywanie obrazu z monitoringu w sposób uniemożliwiający ukazywanie intymnych czynności fizjologicznych, potrzebę zastosowania monitoringu w danym pomieszczeniu oraz konieczność ochrony danych osobowych”, to jednak tak ogólne zwroty należy uznać za niewystarczające.
Doprecyzowując, w mojej ocenie, to zbyt daleko idące, aby wyłącznie placówka medyczna decydowała, czy zastosowanie monitoringu jest konieczne w procesie leczenia lub do zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta. Decydujący głos powinien mieć w tym zakresie pacjent, a przepisy powinny umożliwić mu odmowę monitorowania przebiegu świadczenia. Monitoring wizyjny nie stanowi bowiem niezbędnej i potrzebnej do wykonania samego świadczenia zdrowotnego aparatury, co tym bardziej rzutuje na wątpliwość, jak rozumieć przesłankę konieczności jego zastosowania w procesie leczenia. Podobnie klaruje się kwestia względów bezpieczeństwa – to wskazane, aby możliwość zabrania głosu w tej kwestii miał także pacjent. Ponadto, przepisy powinny wyraźnie doprecyzować ww. przesłanki, w tym wyjaśniać co należy przez nie rozumieć, bądź (co najmniej) jakie są kryteria ich ustalania. Dostęp do nagrań personelu ochrony lub technicznego powinien być maksymalnie limitowany i dookreślony przepisami, a tam gdzie jest to możliwe – wyłączony.
Tytułem podsumowania: autor niniejszego artykułu popiera inicjatywę Rzecznika Praw Obywatelskich. Przedstawione w wystąpieniu RPO argumenty oraz wątpliwości są istotne i zdecydowanie zasługują na uwagę. Pełna treść wystąpienia jest dostępna pod tym LINKIEM.
Przypisy:
[1] ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
[2] ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw
[4] wyrok z dnia 20 stycznia 2015 r., sygn. akt K 39/12
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Poprzez kliknięcie przycisku „Akceptuj", bądź „X", wyrażasz zgodę na wykorzystywanie przez nas plików cookies. Więcej o możliwościach zmiany ich ustawień, w tym ich wyłączenia, przeczytasz w naszej
Polityce prywatności. AKCEPTUJ
