Aktualnie nie tylko lekarz specjalista w dziedzinie medycyny sportowej czy rehabilitacji medycznej może wydawać orzeczenia lekarskie umożliwiające uprawianie przez dzieci i młodzież danego sportu. Od 1 marca 2019 r. pewien zakres tych uprawnień przyznano także lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej. Co to oznacza dla młodych sportowców, świadczeniodawców oraz lekarzy prowadzących indywidualną praktykę lekarską?

Dodatkowe uprawnienia lekarza POZ

Na mocy rozporządzeń Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2019 r.[1] zmieniających:

• rozporządzenie w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń (dalej: rozporządzenie w sprawie kwalifikacji lekarzy)[2] oraz

• rozporządzenie w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia (dalej: rozporządzenie w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu)[3]

katalog lekarzy uprawnionych do przeprowadzania badań oraz wydawania orzeczenia o zdolności do uprawiania danego sportu rozszerzono o lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (dalej: lekarz POZ).

Od dnia 1 marca 2019 r. lekarz POZ[4] posiada uprawnienie do wydania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym w odniesieniu do zawodników do 23. roku życia, a także orzeczenia lekarskiego o zdolności do uprawiania danego sportu w odniesieniu do dzieci i młodzieży do ukończenia przez nich 19. roku życia. Orzeczenie wydawane jest na podstawie profilaktycznego badania lekarskiego (bilansu zdrowia)[5] oraz posiadanej dokumentacji medycznej[6]. W odniesieniu do zawodników pomiędzy 19. a 23. rokiem życia orzeczenie o stanie zdrowia umożliwiające bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym lekarz POZ może wydać na podstawie posiadanej dokumentacji medycznej [7].

Natomiast w przypadku gdy lekarz POZ, który ma wydać orzeczenie, stwierdzi, że:

1. zakres badań koniecznych do przeprowadzenia w celu dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia i zdolności do uprawiania danego sportu wykracza poza zakres profilaktycznego badania lekarskiego (bilansu zdrowia) oraz posiadanej dokumentacji medycznej lub

2. jest to niezbędne w celu dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia i zdolności do uprawiania danego sportu

– wydaje skierowanie do lekarzy posiadających wyłączne uprawnienia do wydawania orzeczeń w okresie przed 1 marca 2019 r., tj. lekarza specjalisty w dziedzinie medycyny sportowej (bądź lekarza specjalisty w dziedzinie rehabilitacji medycznej – w odniesieniu do niepełnosprawnych) albo lekarza posiadającego certyfikat ukończenia kursu wprowadzającego do specjalizacji w dziedzinie medycyny sportowej[8].

Cel nowelizacji

Przyznanie uprawnień do wydawania orzeczeń na rzecz lekarzy POZ argumentowano tym, że lekarz POZ sprawując bieżącą opiekę nad dzieckiem, zarówno profilaktyczną (badania przesiewowe, bilanse zdrowia), jak i leczniczą oraz dysponując jego dokumentacją medyczną, posiada bardzo szeroką i wszechstronną wiedzę o pacjencie, jego stanie zdrowia, chorobach przewlekłych, doznanych urazach itp. W ramach realizacji porad patronażowych i badań bilansowych lekarz podstawowej opieki zdrowotnej dokonuje kwalifikacji ucznia do grupy na zajęciach wychowania fizycznego i sportu szkolnego. W ocenie Ministerstwa Zdrowia, sprawowanie stałej opieki oraz możliwość wykonania niezbędnych do wydania orzeczenia badań w wielu przypadkach umożliwia dokonanie oceny stanu zdrowia pacjenta i jego zdolności do uprawiania danego sportu. Celem zmian było ułatwienie dostępu do orzecznictwa sportowo-lekarskiego[9].

Konsekwencje dla sportowców

A zatem, zawodnicy do 19. roku życia oraz między 19. a 23. rokiem życia, aby uzyskać orzeczenie lekarskie o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym, a także orzeczenie lekarskie o zdolności do uprawiania danego sportu nie muszą udawać się do lekarza medycyny sportowej. Jeśli chcą, to orzeczenia te mogą uzyskać od swojego lekarza pierwszego kontaktu. Czy na pewno wprowadzone rozwiązanie ułatwia dostęp do orzecznictwa lekarskiego?

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że tak. W szczególności, jeśli chodzi o amatorskie uprawianie sportu w mniejszych miejscowościach, gdzie dostęp do lekarzy medycyny sportowej jest utrudniony. Należy jednak mieć na uwadze, że na mocy nowelizacji obciążono lekarzy POZ dodatkowymi obowiązkami, które dotychczas nie były przedmiotem wykonywanym przez nich czynności. Wprawdzie lekarze POZ dokonywali kwalifikacji uczniów do grup na zajęciach wychowania fizycznego i sportu szkolnego. Niemniej jednak, orzeczenia dot. uprawiania sportu, w szczególności sportu na średnim bądź wysokim poziomie intensywności, wiążą się z wzięciem na lekarza POZ dodatkowej odpowiedzialności. Lekarz POZ nie musi przecież posiadać osobistego doświadczenia czy wiedzy o charakterystyce uprawiania wszystkich dyscyplin sportowych. Może mieć trudności przy ocenie stopnia obciążenia organizmu zawodnika, a także mogących wystąpić z związku z uprawianiem danego sportu zagrożeń, urazów i ich wpływu na zdrowie młodego sportowca. W związku z tym, nie trudno wyobrazić sobie sytuację, w której lekarz POZ – korzystając z przepisów znowelizowanych rozporządzeń – zamiast wydawać orzeczenia dot. uprawiania sportu każdorazowo będzie wydawać zawodnikom skierowania do lekarza medycyny sportowej. W takich przypadkach cel nowelizacji – ułatwienie dostępu do orzecznictwa lekarskiego – nie zostanie osiągnięty. Młodzi sportowcy chcący uzyskać orzeczenie od lekarza POZ takiego orzeczenia nie otrzymają i ostatecznie i tak będą musieli udać się do lekarza medycyny sportowej.

Tylko lekarze POZ?

Na mocy przedmiotowych nowelizacji uprawnienia do wydawania orzeczeń dot. uprawiania sportu przyznano jedynie lekarzom POZ. Nowe brzmienie przepisów rozporządzeń nie obejmuje lekarzy medycyny rodzinnej, ogólnej czy pediatrów wykonujących indywidualną praktykę lekarską. Z czego wynika takie ograniczenie?

Niestety odpowiedzi na to pytanie nie znajdziemy w tekstach uzasadnień do projektów rozporządzeń zmieniających. Próbując jednak doszukać się zasadności we wprowadzeniu ww. ograniczenia należy wziąć pod uwagę fakt, że zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji lekarzy oraz § 2 ust. 5 rozporządzenia w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu orzeczenie o zdolności do uprawiania danego sportu wydawane jest na podstawie profilaktycznego badania lekarskiego (bilansu zdrowia) oraz posiadanej dokumentacji medycznej. Uzasadnieniem dla ww. ograniczenia może być zatem charakter bilansu zdrowia, który stanowi świadczenie gwarantowane lekarza POZ, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 736).

W ocenie projektodawców lekarz POZ sprawuje stałą opiekę nad dziećmi i młodzieżą, posiada więc bardzo szeroką i wszechstronną wiedzę co do stanu ich zdrowia i – w konsekwencji – zdolności do uprawiania sportu. Projektodawca nie wziął jednak pod uwagę przypadków, w których dzieci pozostają pod stałą opieką lekarzy prowadzących indywidualną praktykę lekarską. Wbrew twierdzeniem projektodawcy nie sposób uznać, że w tej sytuacji wiedza lekarza POZ na temat dzieci, które zjawiają się w przychodni jedynie sporadycznie – przy okazji wykonywania szczepień czy przeprowadzania bilansu zdrowia, jest wiedzą szeroką i wszechstronną.

Należy zatem uznać, że nieuwzględnienie lekarzy wykonujących indywidualną praktykę lekarską w katalogu lekarzy uprawnionych do wydawania orzeczeń dot. uprawiania sportu i przyznanie tych uprawnień jedynie lekarzom POZ nie koresponduje z celem nowelizacji, tj. ułatwieniem młodym zawodnikom dostępu do orzecznictwa lekarskiego w przedmiocie uprawiania sportu. Nie byłoby też pozbawione podstaw stwierdzenie, że wprowadzone rozwiązanie może mieć charakter dyskryminujący wobec lekarzy wykonujących indywidualną praktykę lekarską.

Z kolei jednoznacznie można uznać, że przyznanie uprawnienia do wydawania orzeczeń dot. uprawiania sportu jedynie dla lekarzy POZ nie jest uzasadnione w odniesieniu do orzeczeń o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym na rzecz zawodników pomiędzy 19. a 23. rokiem życia. Przepisy wskazują[10], że orzeczenie to lekarz POZ może wydać na podstawie posiadanej dokumentacji medycznej. Bilansu zdrowia nie przeprowadza się już bowiem po ukończeniu przez pacjenta 19. roku życia. W tym wypadku, wydaje się, że nie ma podstaw do wyłączenia możliwości wydawania orzeczeń w tym zakresie przez lekarzy niebędących lekarzami POZ, prowadzących przecież dokumentację medyczną pacjenta.

Podsumowanie

Rozwiązania wprowadzone na mocy nowelizacji przepisów rozporządzenia w sprawie kwalifikacji lekarzy oraz rozporządzenia w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu w pewnym stopniu spowodowały ułatwienie dostępu do uzyskania przez dzieci i młodzież orzeczenia lekarskiego dot. uprawiania sportu. Szczególnie w przypadku sportów amatorskich, uprawianych w małych miejscowościach. W innych przypadkach rozwiązania te na zwiększenie dostępności albo nie mają wpływu (zawodnicy udają się do lekarza medycyny sportowej, z pominięciem lekarza POZ) albo wręcz ją utrudniają (gdy zawodnik uda się do lekarza POZ a ten nie zdecyduje o wydaniu orzeczenia, ale skieruje pacjenta do lekarza medycyny sportowej). Ponadto przyznając uprawnienia do wydania orzeczeń dot. uprawiania sportu jedynie na rzecz lekarzy POZ pominięto pewne aspekty realizowania opieki zdrowotnej, tj. stałe korzystanie przez niektórych pacjentów z usług lekarzy prowadzących indywidualną praktykę lekarską. 

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń (Dz.U. z 2019 r. poz. 395) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia (Dz.U. z 2019 r. poz. 396)

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń (Dz.U. z 2016 r. poz. 1172 z późn. zm.)

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia (Dz.U. 2011 Nr 88, poz. 500 z późn. zm.)

4. Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 357 z późn. zm.):
   1. Lekarz POZ to lekarz, który:
   1) posiada tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej albo
   2) odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej, albo
   3) posiada specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej, albo
   4) posiada specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, pod warunkiem ukończenia kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej
   – z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej albo który wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, wybrany przez świadczeniobiorcę zgodnie z art. 9.2.
   2. Lekarzem POZ jest także lekarz:
   1) posiadający specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej lub
   2) posiadający specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych
   – udzielający świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej przed dniem 31 grudnia 2024 r., pod warunkiem ukończenia kursu, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, z zastrzeżeniem art. 14 ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1172)

5. o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 736)

6. § 2 ust. 3 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji lekarzy oraz § 2 ust. 5 rozporządzenia w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu

7. § 2 ust. 4 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji lekarzy

8. § 2 ust. 5 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji lekarzy oraz § 2 ust. 6 rozporządzenia w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu.

9. Uzasadnienia do projektów rozporządzeń zmieniających dostępne pod adresem: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12316750/katalog/12539158#12539158 oraz https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12320152/katalog/12564244#12564244

10. § 2 ust. 4 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji lekarzy

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.​