Życie nierzadko zaskakuje nas różnymi nieprzewidywalnymi przypadkami. Nieoczekiwanie może okazać się, że wobec nas albo kogoś z naszych bliskich koniecznym będzie udzielenie świadczenia zdrowotnego. Jak w takiej sytuacji kształtuje się uprawnienie naszego partnera do uzyskania informacji o naszym stanie zdrowia?

Zakres informacji o stanie zdrowia

Jednym z bardziej istotnych praw pacjenta jest prawo do uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia [1]. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego:

1. stanie zdrowia,

2. rozpoznaniu,

3. proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych,

4. dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,

5. wynikach leczenia oraz

6. rokowaniu [2].

Pacjent lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do wyrażenia zgody na udzielenie przez lekarza powyższych informacji innym, wskazanym przez nich, osobom. Świadomy pacjent ma pełną swobodę w tym zakresie – do niego należy decyzja kogo upoważnić do otrzymywania informacji o jego stanie zdrowia.

Pojęcie osoby pozostającej we wspólnym pożyciu

Nie zawsze jednak pacjent będzie miał możliwość wyrażenia wcześniejszej zgody na udzielenie informacji innym osobom. Ustawodawca wskazał, że w sytuacji, w której pacjent:

• nie ukończył 16 lat,

• jest nieprzytomny bądź

• niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji,

lekarz udzieli informacji jedynie osobie bliskiej w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [3].

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 2 tej ustawy przez osobę bliską należy rozumieć: małżonka, krewnego do drugiego stopnia lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciela ustawowego, osobę pozostającą we wspólnym pożyciu lub osobę wskazaną przez pacjenta.

Choć pojęcie „osoby pozostającej we wspólnym pożyciu” nie zostało w ustawodawstwie zdefiniowane, to należy zauważyć, że występuje ono w języku prawniczym, m.in. z zakresu prawa rodzinnego, czy prawa karnego [4]. Kodeks karny definiuje pojęcie „osoby najbliższej”, które zostało określone w podobny sposób jak termin „osoby bliskiej” w ustawie o prawach pacjenta [5]. Ustawodawca w kodeksie karnym również posłużył się pojęciem „osoby pozostającej we wspólnym pożyciu”. Pomocniczo możemy się zatem posiłkować ustaleniami dokonanymi na płaszczyźnie prawa karnego.

W uchwale Sądu Najwyższego w sprawie o sygn akt I KZP 20/15 [6] Sąd Najwyższy przedstawił wykładnię zwrotu „osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”. Zgodnie z nią zawarty w art. 115 § 11 k.k. zwrot „osoba pozostająca we wspólnym pożyciu” określa osobę, która pozostaje z inną osobą w takiej relacji faktycznej, w której pomiędzy nimi istnieją jednocześnie więzi duchowe (emocjonalne), fizyczne oraz gospodarcze (wspólne gospodarstwo domowe). Ustalenie istnienia takiej relacji, tj. „pozostawania we wspólnym pożyciu”, jest możliwe także wtedy, gdy brak określonego rodzaju więzi jest obiektywnie usprawiedliwiony. W ocenie SN, odmienność płci osób pozostających w takiej relacji nie jest warunkiem uznania ich za pozostających we wspólnym pożyciu w rozumieniu art. 115 § 11 k.k.

Wydaje się zatem, że pozostawanie z drugą osobą w związku niebędącym związkiem małżeńskim, a cechującym się wyżej wskazanymi właściwościami, powinno być traktowane jako pozostawanie we wspólnym pożyciu. Tym samym, partner powinien być uznawany za osobę bliską w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W konsekwencji, daje to podstawę do udzielenia jednemu z partnerów informacji o stanie zdrowia drugiego partnera.

Istotny aspekt udzielania informacji o stanie zdrowia pacjenta

Ustalenie kręgu osób, którym można udzielić informacji o stanie zdrowia pacjenta, bez wyrażenia przez niego wcześniejszej zgody na takie udostępnienie, jest istotne z uwagi na to, że lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta [7] oraz respektowania prawa pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji związanych z jego stanem zdrowia [8]. Powinność interpretowania wątpliwości dotyczących możliwości udzielenia informacji o stanie zdrowia pacjenta w kierunku braku takiej możliwości [9], a także ciężar przestrzegania przez lekarza tajemnicy lekarskiej i grożące mu z tytułu jej złamania konsekwencje mogą przekładać się na to, że lekarz z dużą dozą ostrożności będzie odnosił się do udzielenia informacji o stanie zdrowia pacjenta osobom, co do których nie ma zupełnej pewności, że znajdują się one w kręgu ustawowo zdefiniowanych osób bliskich.

1. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r., o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Dz.U. 2017 r. poz. 1318 t.j. ze zm., dalej: ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, art. 9.

2. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, Dz.U. z 2018 r., poz. 617 t.j. ze zm., dalej: ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, art. 31 ust. 1.

3. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, art. 31 ust. 6.

4. P. Daniluk, Glosa do uchwały SN z dnia 25 lutego 2016 г., I KZP 20/15, Palestra 2017/1-2/156-161.

5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz.U. z 2017 r. poz. 2204 t.j., art. 115 § 11: Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

6. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt I KZP 20/15, publ. OSNKW 2016/3/19.

7. art. 36 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

8. art. 13 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

9. M. Boratyńska, Autonomia pacjenta a granice upoważnienia osoby bliskiej i zaufanej, Prawo i Medycyna nr 54, 2014, s. 65.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.​