• Od Redakcji: Drodzy Czytelnicy, autorką tekstu jest Maja Szczepaniak, która dołączyła do zespołu redaktorów naszego bloga.

Już 26 marca 2024 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz.U. 2023, poz. 1972) – dalej „ustawa” – regulująca utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego (dalej: Rejestr). Dzięki niemu możliwa będzie weryfikacja osób wykonujących zawody medyczne, które dotychczas nie były zarejestrowane. Według założeń ustawodawcy, Rejestr posłuży także jako źródło informacji o aktualnej liczbie profesjonalistów w danym zawodzie medycznym i potrzebach kadrowych w poszczególnych rejonach kraju. Wskutek uregulowania i rejestracji zawodów medycznych nastąpić ma też poprawa jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz zwiększenie bezpieczeństwa pacjentów. 

Kto będzie podlegał wpisowi do Rejestru?

Ustawa zobowiązuje do wpisania się do Rejestru każdą osobę wykonującą jeden z zawodów medycznych wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy, które dotychczas nie były objęte regulacjami prawnymi. Wspomniane zawody medyczne to: asystentka stomatologiczna, elektroradiolog, higienistka stomatologiczna, instruktor terapii uzależnień, opiekun medyczny, optometrysta, ortoptystka, podiatra, profilaktyk, protetyk słuchu, technik farmaceutyczny, technik masażysta, technik ortopeda, technik sterylizacji medycznej czy terapeuta zajęciowy. Wpis do Rejestru stanowić będzie warunek uprawniający do wykonywania ww. zawodów. Osoby spełniające przesłanki uprawniające do uzyskania wpisu do Rejestru w dniu wejścia w życie ustawy (26 marca 2024 r.), będą zobowiązane do złożenia wniosku o wpis w terminie 6 miesięcy (do 26 września 2024 r.). Osoby, które nie złożą tego wniosku, będą mogły wykonywać zawód medyczny tylko przez rok od dnia wejścia w życie ustawy – czyli nie dłużej niż do 26 marca 2025 r.

Jak dokonać wpisu do Rejestru?

Osoba ubiegająca się o wpis powinna złożyć wniosek do właściwego organu, odrębnie dla każdego wykonywanego zawodu medycznego. Organem tym będzie wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby wykonującej zawód medyczny, a w przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie właściwego wojewody – Wojewoda Mazowiecki. Informacje objęte wnioskiem zostaną udostępnione Ministrowi Zdrowia. Dla uzyskania wpisu konieczne będzie również uiszczenie opłaty od wniosku w wysokości 100,00 złotych. Po pozytywnej weryfikacji danych zawartych we wniosku, nastąpi nadanie indywidualnego identyfikatora wpisu.

Jakie informacje będzie obejmował Rejestr?

Rejestr zawierać będzie zbiór danych i dokumentów dotyczących osób wykonujących zawód medyczny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie wykonujących zawodu medycznego i zamieszkałych w Polsce, które zostały wykreślone z Rejestru lub którym odmówiono wpisu do Rejestru. Wspomniane dane i informacje to: numer, indywidualny identyfikator i data wpisu oraz nazwa wykonywanego zawodu, a także dane osobowe (imię i nazwisko, numer PESEL, obywatelstwo, adres zamieszkania, numer telefonu lub adres poczty elektronicznej),  dane dotyczące wykształcenia lub kwalifikacji,  informacje o realizacji ustawicznego rozwoju zawodowego, nazwę i adres miejsca wykonywania zawodu oraz informacje o zaprzestaniu, zawieszeniu, wznowieniu wykonywania zawodu lub dacie i  przyczynie utraty uprawnień.

Dlaczego jawność pewnych danych rejestru wzbudza wątpliwości?

Rejestr będzie jawny, dostępny dla nieograniczonego kręgu odbiorców, jednak niektóre dane, takie jakie np. numer Pesel, obywatelstwo, miejsce zamieszkania, czy dane dotyczące wykształcenia lub kwalifikacji nie będą udostępnione. Natomiast informacje dotyczące m.in. zaprzestania, zawieszenia, wznowienia wykonywania zawodu lub daty i przyczyny utraty uprawnień będą widoczne dla każdego zainteresowanego.        

Właśnie z powodu jawności przyczyn utraty uprawnień, 5 października 2023 r. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej, w trybie kontroli następczej, skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie dotyczącym ujawnienia informacji. Sprawie nadano sygnaturę akt o numerze K 16/23.

Warto dodać, że zgodnie z ustawą, utrata prawa do wykonywania zawodu medycznego następuje w przypadku:

• utraty albo ograniczenia zdolności do czynności prawnych;

• pozbawienia praw publicznych;

• prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;

• orzeczenia kary w postaci pozbawienia uprawnień do wykonywania zawodu.

W przypadku ziszczenia się którejkolwiek z ww. okoliczności lub śmierci zarejestrowanego, nastąpi wykreślenie z Rejestru. Dane osób wykreślonych oraz osób, którym odmówiono wpisu będą przechowywane archiwalnie, czyli nie zostaną usunięte.

Wspomniany wyżej wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją RP Prezydent uzasadnia tym, że ujawnienie w rejestrze publicznym informacji, które odnoszą̨ się do szczególnej kategorii danych osobowych (tj. danych dotyczących zdrowia, orzeczeń́ karnych czy dyscyplinarnych), nieograniczonej liczbie osób stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa do prywatności i ochrony danych osobowych, co powoduje niezgodność z art. 47 oraz art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Rzecznik Praw Obywatelskich, który zgłosił swój udział w postępowaniu w ww. sprawie, podkreśla, że archiwalne przechowywanie danych, w tym informacji o prawomocnym skazaniu lub ukaraniu w postępowaniu dyscyplinarnym, będzie kolidowało z instytucją zatarcia skazania, o której mowa w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny.

Słowem podsumowania…

Wątpliwości wzbudza fakt, iż jawność Rejestru może pozbawić osoby wykonujące ww. zawody medyczne gwarancji ochrony „wrażliwych” danych. W chwili obecnej, zasadne jest wstrzymanie się z oceną, czy wskazana regulacja jest niezgodna z Konstytucją – do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez Trybunał Konstytucyjny. Już teraz stwierdzić jednak można, że ujawnienie danych dotyczących przyczyn utraty prawa wykonywania zawodu nie należy do niezbędnych informacji służących weryfikacji osób wykonujących ww. zawody medyczne nieograniczonemu kręgowi odbiorców. Dla porównania, informacje o treści orzeczenia, w tym o rodzaju kary, wydane w postępowaniu dyscyplinarnym wobec lekarzy i lekarzy dentystów umieszczane są w specjalnym rejestrze ukaranych lekarzy, do którego dostęp możliwy jest tylko dla osób i podmiotów wykazujących interes prawny. Podobne regulacje zastosowano w przypadku innego zawodu medycznego – fizjoterapeutów. Udostępnianie przyczyn utraty prawa do wykonywania zawodu bez wykazania słusznego interesu prawnego w odniesieniu do osób wykonujących pozostałe zawody medyczne wydaje się w tym przypadku nieproporcjonalne.