Tarcza 4.0., czyli ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19[1] wbrew nazwie sugerującej – jak się zdaje – całość objętej nią zmian, zawiera również wiele przepisów wprowadzających modyfikacje w innych ustawach, także tych, niedotyczących przedsiębiorców.
M.in. na mocy art. 38 Tarczy 4.0. uległ zmianie art. 37a Kodeksu karnego[2], który od 24 czerwca 2020 r. brzmi:
„§ 1. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.”
Przed zmianą brzmiał on:
„Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.”
O czym mówi ten przepis?
Przepis art. 37a k.k. daje sądowi możliwość odstąpienia w pewnych przypadkach od wymierzenia kary pozbawienia wolności (zarówno bezwzględnej, jak i z warunkowym zawieszeniem jej wykonania) na rzecz kary grzywny albo kary ograniczenia wolności, zwanych karami wolnościowymi. Stanowi przejaw dyrektywy określającej pierwszeństwo tych kar wolnościowych wobec kary pozbawienia wolności, zwiększając tym samym elastyczność systemu prawa karnego.
Co wynika ze zmiany?
W skrócie określić można, że nowelizacja przepisów Kodeksu karnego ograniczyła możliwość wymierzania przez sąd kar wolnościowych w sytuacji, gdy za występek grozi kara pozbawienia wolności nieprzekraczająca 8 lat.
Przed zmianą, w przypadku, w którym sprawca popełnił przestępstwo zagrożone karą nie większą niż 8 lat pozbawienia wolności, sąd mógł zasądzić grzywnę albo karę ograniczenia wolności. W wyniku wprowadzenia zmian, sąd może odstąpić od zasądzenia kary pozbawienia wolności jedynie w sytuacji, w której w danym przypadku zasądziłby karę pozbawienia wolności niższą od roku. Sąd powinien więc hipotetycznie wymierzyć karę pozbawienia wolności, by potem zweryfikować czy istnieją podstawy do jej zamiany na którąś z kar wolnościowych. Co więcej, po nowelizacji, zasądzana zamiennie kara ograniczenia wolności nie może być niższa od 3 miesięcy, a grzywna nie niższa od 100 stawek dziennych. Dodatkowym obowiązkiem jest orzeczenie przez sąd równocześnie środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku.
Konsekwencje
Wejście w życie znowelizowanego art. 37a k.k. oznacza zmianę zasad wymierzania kary za większość czynów zabronionych zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, w tym np. za:
-
przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka (art. 155 k.k.),
-
aborcję (art. 152 k.k.),
-
nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 k.k.),
-
spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia (art. 157 § 1 k.k.).
Jak widać z powyższego, wprowadzenie obostrzeń w stosowaniu art. 37a k.k. skutkuje zwiększeniem odpowiedzialności karnej, m.in. w stosunku do lekarzy za tzw. błędy medyczne. Nowelizacja Kodeksu karnego powoduje, że nie można wykluczyć powstania wśród personelu medycznego obaw przed podejmowaniem decyzji w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych, w szczególności obarczonych zwiększonym ryzykiem wystąpienia komplikacji, czy też zmiany w nastawieniu do leczenia pacjenta w kierunku zwiększonej zapobiegawczości. Pozostaje zadać pytanie czy wprowadzone do Kodeksu karnego zmiany przełożą się na bezpieczeństwo pacjentów, które z założenia dla jest lekarzy priorytetem.
Planowane zmiany przewidziane w Tarczy 4.0. już na etapie prac legislacyjnych były krytykowane przez środowisko lekarzy[3], jak i prawników[4]. Warto też dodać, że art. 37a k.k. w tym samym brzmieniu znajdował się wśród przepisów zeszłorocznej ustawy nowelizującej Kodeks karny[5]. Prezydent skierował tę ustawę do Trybunału Konstytucyjnego[6], który w dniu 14 lipca 2020 r. orzekł o jej niekonstytucyjności[7].
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
