W pewnych sytuacjach (jak np. pandemia COVID-19), występuje zwiększona liczba zgonów, potencjalnie wywołanych przez czynniki groźne z punktu widzenia ochrony zdrowia publicznego. Wówczas, pojawia się większe niż standardowo zapotrzebowanie na czynności związane ze stwierdzeniem zgonu i ustaleniem jego przyczyny. Aspekt czasowy odgrywa szczególnie istotną rolę, dlatego dodatkowa grupa osób uprawnionych do stwierdzania zgonu może przyczynić się do usprawnienia działań w tym zakresie.

Z uwagi na liczne trudności wykonawcze i wątpliwości interpretacyjne pojawiające się na gruncie przepisów obowiązującej obecnie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1947 z późn. zm.), ustawodawca wyszedł z projektem doprecyzowania ich, a także wprowadzenia do polskiego porządku prawnego instytucji koronera. Projekt ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych ma na celu uregulowanie na nowo prawa pośmiertnego, obejmującego zagadnienia takie jak m.in.: stwierdzenie, dokumentowanie i rejestracje zgonów, chowanie zmarłych, prawo do grobu i funkcjonowanie cmentarzy.

Problematyka powoływania i funkcjonowania koronera została uregulowana prawnie m.in. w Anglii oraz USA. W Anglii instytucja koronera pojawiła się już w XII wieku i regulowała pracę urzędnika, lekarza medycyny sądowej bądź biegłego sądowego, prowadzącego dochodzenie w sprawie nagłego, niespodziewanego lub przypadkowego zgonu, który nastąpił z przyczyn nienaturalnych, w podejrzanych lub bezprawnych okolicznościach.

Założenia wprowadzenia nowej instytucji do polskiego porządku prawnego

Zgodnie z projektowanymi przepisami, w przypadku powzięcia wątpliwości co do określenia przyczyny zgonu przez inne osoby uprawnione, podmiotem właściwym, a zarazem zobligowanym do stwierdzenia zgonu będzie koroner. Podkreślenia wymaga fakt, że zadania koronera nie będą ograniczać się tylko do stwierdzenia zgonu i ustalenia jego przyczyny.

Wykonywanie czynności przez koronera będzie odbywało się na podstawie umowy zwartej z wojewodą, który po zasięgnięciu opinii konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie medycyny sądowej, wybierze lekarza z listy kandydatów na koronerów, spełniających określone wymagania.

Kto będzie mógł zostać koronerem ?

Projekt ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych wprowadza instytucję koronera do polskiego ustawodawstwa, przy jednoczesnym wskazaniu warunków, jakie spełnić musi lekarz, aby wojewoda zawarł z nim umowę. Powodem wprowadzenia ww. regulacji jest rozszerzenie profesjonalizacji w zakresie orzekania o śmierci, które wynikać ma z warunków stawianym kandydatom na koronera w projekcie ustawy.

Zgodnie z ww. projektem ustawy koronerem będzie mógł zostać lekarz, który spełni następujące warunki:

1) będzie miał prawo wykonywania zawodu lekarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) będzie miał pełną zdolność do czynności prawnych,

3) nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe,

4) będzie posiadał:

• specjalizację z zakresu medycyny sądowej, patomorfologii, anestezjologii i intensywnej terapii, medycyny ratunkowej, albo
• co najmniej 3-letni staż pracy w zawodzie lekarza oraz odbył szkolenie w zakładzie medycyny sądowej uczelni medycznej

Lekarz, który spełni wymagania określone w pkt 1–3 powyżej, będący w trakcie specjalizacji z zakresu medycyny sądowej lub patomorfologii, po ukończeniu drugiego roku szkolenia specjalizacyjnego i uzyskaniu zgody kierownika specjalizacji, również będzie mógł zostać koronerem.

Nowa instytucja ma usprawnić przede wszystkim planowanie pracy w firmach pogrzebowych, poprzez skrócenie czasu oczekiwania na sporządzenie dokumentów. Z uwagi na konieczność potwierdzenia śmierci przez lekarza, czas na odebranie zmarłego i przygotowanie go do pochówku znacznie się wydłuża. W związku z powyższym, wprowadzenie możliwości stwierdzenia zgonu przez koronera może usprawnić przedsiębiorstwom funeralnym organizację pochówku zmarłego.

Projekt ustawy zakłada, że koroner, nie później niż w czasie 4 godzin od przyjęcia wezwania, obowiązany będzie do dokonania oględzin ciała, wykonania badań pośmiertnych oraz określenia przyczyny zgonu, po wykonaniu czynności obejmujących:

• zebranie informacji o okolicznościach zdarzenia, w wyniku którego doszło do zgonu lub poprzedzającego zgon, oraz przeprowadzenie badania przedmiotowego z ustaleniem ewentualnych obrażeń ciała;
• dokonanie ustaleń dotyczących czasu zgonu;
• ustalenie tożsamości osoby zmarłej i zapoznanie się z dokumentami dotyczącymi stanu zdrowia w okresie poprzedzającym zgon, jeżeli byłoby to możliwe.

Koroner funkcjonować będzie poza podmiotami leczniczymi, wykonującymi działalność leczniczą stacjonarnie i całodobowo, w zakresie uregulowanym w przepisach Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 633 z późn. zm.) i przepisach odrębnych, w których to prawa do stwierdzania zgonu posiadają lekarze. Zgodnie z brzmieniem obowiązującej obecnie ustawy, akt zgonu powinien wystawić lekarz, leczący w ostatniej chorobie zmarłego pacjenta. Odciążenie lekarzy w tym przedmiocie przez wyspecjalizowane do tego podmioty może dodatkowo usprawnić proces ratowania życia i zdrowia ich pacjentów.  

Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów wydała w dniu 30 czerwca 2022 r. opinię o ww. projekcie. Nowa ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych, m.in. wprowadzająca instytucję koronera, ma wejść w życie w czerwcu 2023 r. Proces legislacyjny można śledzić tutaj. Pod tym samym adresem www można też zapoznać się z pełną treścią projektu.

Podsumowanie

Reasumując, koronerem będzie mógł zostać lekarz wyspecjalizowany  do stwierdzania zgonu i ustalenia jego przyczyny.

Wprowadzenie koronera jako nowej instytucji do stwierdzenia zgonu nie tylko odciążyłoby lekarzy ale także przyspieszyłoby ekonomikę pracy zakładów pogrzebowych. Przepisy nie są jeszcze uchwalone, w związku z powyższym, będziemy dla Państwa monitorować proces legislacyjny i informować na bieżąco o jego postępach.