1 stycznia 2024 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami (Dz. U. z 2023 r., poz. 2679). Normy te określają m.in. stawkę opłaty za jednorazowe kubki na napoje (opłata za sztukę wynosi 20 groszy). Rozporządzenie wydano na podstawie delegacji ustawowej zawartej w treści art. 3c ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej.

Przepisy te wywołały niemałe zamieszanie – w środowisku medycznym pojawiły się wątpliwości, czy opłata ma być stosowana także przez lekarzy dentystów, którzy jednorazowe kubki wykorzystują na potrzeby płukania jamy ustnej przez pacjentów.

Czy tak rzeczywiście jest?

Kto i za co ma stosować ww. opłatę?

Opłata dotyczy następujących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych: kubki na napoje (w tym ich pokrywki i wieczka) oraz pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka (z pokrywką lub bez) stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:

• przeznaczona do bezpośredniego spożycia na miejscu lub na wynos,

• zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz

• gotowa do spożycia bez dalszej obróbki (takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie)

w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia (z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność).

Obowiązek pobierania opłaty – która obciążać ma końcowego użytkownika – dotyczy przedsiębiorcy:

• prowadzącego jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami lub napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty

• pakującego i oferującego, za pomocą urządzenia vendingowego, w tym umieszczonego także w miejscach innych niż jednostki handlu detalicznego, jednostki handlu hurtowego lub jednostki gastronomiczne, napoje lub żywność w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będących opakowaniami.

Czy opłata ma zastosowanie do lekarzy dentystów?

Ustawodawca określił zamknięty katalog podmiotów, które mają pobierać przedmiotową opłatę. Oznacza to, że ma on charakter wyczerpujący i zupełny, a zatem tylko podmioty mieszczące się w ww. kręgu są zobowiązane do jej stosowania. Literalne brzmienie przepisów nie wskazuje, by obejmował on lekarzy dentystów w opisanym na wstępie niniejszego tekstu zakresie (tj. w związku z wykorzystywaniem jednorazowego kubka w celu płukania jamy ustnej przez pacjenta w trakcie wykonywania usług).

Ustawa nie definiuje pojęć jednostki handlu detalicznego/hurtowego ani jednostki gastronomicznej. W ujęciu językowym, nie ulega jednak wątpliwości, że podmioty lecznicze udzielające świadczeń ambulatoryjnych w zakresie leczenia zębów i jamy ustnej nie prowadzą działalności gastronomicznej ani handlu hurtowego. Wątpliwe byłoby także przyjęcie, iż podmioty takie prowadzą jednostkę handlu detalicznego, a ponadto – iż w ramach udostępnienia pacjentowi kubka do płukania jamy ustnej, oferują jego sprzedaż.

Wykorzystanie kubka w taki sposób uznać należy za element wykonywanej usługi, a nie sprzedaż towaru.

W kontekście powyższego, należy zatem przyjąć, że to nie pacjent, lecz ewentualnie podmiot leczniczy, będzie końcowym użytkownikiem kubka, którego obciąża ww. opłata (opisane przepisy mogą więc wpłynąć na koszty wykonywania działalności leczniczej w odniesieniu do ceny nabycia kubków jednorazowych). W rozumieniu wspomnianej ustawy, użytkownik końcowy to podmiot (m.in.) nabywający produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych lub opakowania jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w celu ich wykorzystania na potrzeby własne, bez dalszej odsprzedaży.

Oczywiście, obowiązujące przepisy nie stoją na przeszkodzie stosowaniu przez lekarzy dentystów kubków innych niż kubki z tworzyw sztucznych. Pamiętać jednak należy, że zastosowane alternatywnie rozwiązanie zapewniać musi bezpieczeństwo pacjentów i personelu oraz zgodność z zasadami wiedzy i sztuki medycznej, w tym zasad higieny.

Oficjalną interpretację przedmiotowej kwestii przez właściwe organy będzie można poznać prawdopodobnie dopiero w toku stosowania ww. przepisów i przeprowadzanych kontroli.