Jeden z poprzednich artykułów dotyczył możliwości udzielania partnerowi pacjenta informacji o jego stanie zdrowia pacjenta. Jak natomiast kształtuje się sytuacja osoby bliskiej w przypadku chęci uzyskania dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta?

Należy zauważyć, że z prawa dostępu osoby bliskiej do informacji o stanie zdrowia pacjenta nie można automatycznie domniemywać istnienia prawa osoby bliskiej do dostępu do dokumentacji medycznej tego pacjenta. Ustawodawca wymaga udzielenia przez pacjenta odrębnych upoważnień:

• do uzyskiwania informacji o stanie zdrowia i udzielanych świadczeniach zdrowotnych (art. 9 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [1] i § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania [2]) oraz

• do pozyskiwania dokumentacji zawierającej takie informacje (art. 26 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [3] i § 8 ust. 1 pkt 2 wskazanego rozporządzenia).

Pacjent może zdecydować, czy upoważni osobę bliską do wykonywania prawa w obu przypadkach, czy tylko udzieli jednego z upoważnień [4].
 

Forma upoważnienia

Oświadczenie woli pacjenta upoważniające daną osobę do informacji oraz do dostępu do dokumentacji medycznej może być wyrażone zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej (a nawet per facta concludentia, np. gdy pacjent rozmawia z lekarzem o swoim stanie zdrowia w obecności osoby bliskiej [5]). Jednak wszelkie wątpliwości dotyczące możliwości udzielenia dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta należy interpretować w kierunku braku takiej możliwości. Upoważnienie danej osoby do dostępu do dokumentacji medycznej może zostać przez pacjenta zmienione w każdym czasie.

Dostęp do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta

Osoba, którą upoważniono do wglądu w dokumentację medyczną za życia pacjenta, ma również takie uprawnienie po śmierci pacjenta. Upoważnienie do pozyskiwania dokumentacji medycznej nie wygasa bowiem wraz ze śmiercią pacjenta, ale po jego śmierci nadal wywołuje skutki prawne. Upoważnienie przez pacjenta konkretnej osoby do udostępnienia jej dokumentacji medycznej ma taki skutek, że w przypadku śmierci pacjenta osoba upoważniona wstępuje w jego prawa w zakresie udostępnienia dokumentacji medycznej [6].

Z brzmienia art. 26 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie można wyprowadzić wniosku, że potrzebne jest szczególne upoważnienie na wypadek śmierci pacjenta. Przepis ten bowiem jednoznacznie stanowi, że osoba, którą upoważniono do wglądu w dokumentację medyczną za życia pacjenta, ma również takie uprawnienie po jego śmierci [7].

Ponadto, przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [8], przepisy milczały na temat udostępnienia dokumentacji medycznej w przypadku braku lub niemożności udzielenia takiego pełnomocnictwa przez pacjenta (sytuacje, gdy pacjent nie ukończył 16 lat, jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji). Brakowało uregulowania, które na wzór art. 31 ust. 6 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty upoważniałoby osoby bliskie do dostępu do dokumentacji medycznej w sytuacji braku takiego umocowania dokonanego przez pacjenta.

Aktualnie, po śmierci pacjenta, dokumentacja medyczna jest udostępniana także osobie bliskiej, chyba że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu pacjent za życia.

Natomiast w przypadku sporu między osobami bliskimi o udostępnienie dokumentacji medycznej zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrażą sąd na wniosek osoby bliskiej lub osoby wykonującej zawód medyczny. Osoba wykonująca zawód medyczny może wystąpić z wnioskiem do sądu także w przypadku uzasadnionych wątpliwości, czy osoba występująca o udostępnienie dokumentacji lub sprzeciwiająca się jej udostępnieniu jest osobą bliską.

Może też zdarzyć się tak, że pacjent za życia sprzeciwi się udostępnieniu dokumentacji medycznej osobie bliskiej. Wtedy sąd na wniosek osoby bliskiej będzie mógł wyrazić zgodę na udostępnienie dokumentacji medycznej i określić zakres jej udostępnienia, jeżeli jest to niezbędne:

1. w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, z tytułu śmierci pacjenta;

2. dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej.

Zasady udzielania informacji o stanie zdrowia pacjenta czy regulacje odnoszące się do udostępniania dokumentacji medycznej mogą, w ocenie niektórych, stanowić nieuzasadnione ograniczenia lub nadmierną kazuistykę. Warto jednak mieć na uwadze i drugą stronę medalu – konsekwencje udostępnienia takich informacji osobom nieuprawnionym. Jaką odpowiedzialność z tytułu naruszenia tajemnicy zawodowej ponosi lekarz? O tym w jednym z kolejnych artykułów.

1. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r., o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Dz.U. 2017 r. poz. 1318 t.j. ze zm., dalej: ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, Dz. U. z 2015 r. poz. 2069.

3. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, art. 26 ust. 1: „Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta.”.

4. D. Karkowska, Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, wyd. III. LEX 2016, art. 26.

5. U. Drozdowska, Status prawny partnera pacjenta w świetle uregulowań polskiego prawa medycznego, Miscellanea Historico-Iuridica, tom XIII z. 2. 2004 r., s. 270.

6. Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 13 lipca 2010 r., sygn. akt II SAB/Rz 29/10, LEX nr 602398.

7. Wyrok NSA w Warszawie z dnia 17 września 2013 r., sygn. akt II OSK 1539/13, LEX nr 1396095.

8. Dokonanej na mocy ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz. 150).

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.​